Uzyskanie statusu rolnika ekologicznego nie jest wyłącznie formalnością, lecz procesem wymagającym spełnienia szeregu konkretnych wymagań prawnych, przejścia szkoleń oraz przestrzegania rygorystycznych zasad produkcji. Coraz więcej gospodarstw w Polsce decyduje się na wejście w sektor rolnictwa ekologicznego – nie tylko ze względu na rosnące zainteresowanie konsumentów, ale również z uwagi na wsparcie finansowe z funduszy unijnych i krajowych. Aby jednak legalnie funkcjonować jako rolnik ekologiczny, konieczne jest zdobycie odpowiedniego certyfikatu.
Wymogi formalne przy uzyskiwaniu certyfikatu rolnika ekologicznego
Aby rozpocząć proces uzyskania certyfikatu, należy najpierw zrozumieć, czym tak naprawdę jest rolnictwo ekologiczne w rozumieniu prawa. Polskie regulacje oparte są na rozporządzeniach unijnych, a kluczowym dokumentem jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848. Definiuje ono rolnictwo ekologiczne jako system produkcji rolniczej oparty na wykorzystaniu naturalnych procesów biologicznych, minimalizacji chemii oraz dbałości o dobrostan zwierząt i równowagę ekologiczną.
Pierwszym krokiem, jaki musi podjąć kandydat na rolnika ekologicznego, jest zgłoszenie swojej działalności do jednej z jednostek certyfikujących. Są to niezależne, uprawnione podmioty kontrolujące i przyznające certyfikaty zgodności z normami ekologicznymi. Lista tych jednostek dostępna jest na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Wniosek składany do jednostki powinien zawierać szczegółowe informacje o gospodarstwie – jego położeniu, wielkości, rodzaju produkcji oraz dotychczasowych praktykach rolniczych. Kluczowe jest także przygotowanie planu konwersji – czyli przejścia z rolnictwa konwencjonalnego na ekologiczne. W tym planie muszą znaleźć się dane dotyczące nawożenia, ochrony roślin, płodozmianu, systemów utrzymania zwierząt oraz metod przetwórstwa – jeśli takie są prowadzone w gospodarstwie.
Już na tym etapie należy pamiętać, że jak uzyskać certyfikat rolnika ekologicznego to nie tylko pytanie formalne, ale również logistyczne i organizacyjne. Proces certyfikacji trwa zwykle od 2 do 3 lat – to czas tzw. konwersji, czyli wdrażania zasad ekologicznych i oczekiwania na pełną certyfikację. W tym okresie gospodarstwo podlega kontrolom, a produkty nie mogą jeszcze być znakowane jako ekologiczne.
Szkolenia wymagane do zdobycia statusu rolnika ekologicznego
Jednym z kluczowych elementów w procesie certyfikacji są wymagane szkolenia, które nie tylko poszerzają wiedzę rolnika, ale też potwierdzają jego przygotowanie do prowadzenia działalności zgodnej z zasadami ekologii. Instytucje oferujące szkolenia to m.in. ośrodki doradztwa rolniczego, uczelnie rolnicze oraz niektóre jednostki certyfikujące, które organizują kursy w ramach współpracy z resortem rolnictwa.
W programach szkoleniowych, które są rekomendowane lub wymagane przy ubieganiu się o certyfikat, znajdują się m.in.:
-
podstawy prawne rolnictwa ekologicznego – z uwzględnieniem aktualnych rozporządzeń unijnych i krajowych,
-
techniki agrotechniczne przyjazne środowisku – w tym płodozmian, zielony nawóz, kompostowanie,
-
naturalne metody ochrony roślin – np. biologiczne środki ochrony i metody agrotechniczne,
-
zasady chowu zwierząt w systemie ekologicznym – m.in. wymagania co do powierzchni, warunków bytowych, pasz,
-
systemy certyfikacji, kontroli i obowiązki rolnika wobec jednostki certyfikującej.
Szkolenia te są zazwyczaj zakończone uzyskaniem zaświadczenia, które może być wymagane przy składaniu dokumentów do jednostki certyfikującej. Jak uzyskać certyfikat rolnika ekologicznego bez odpowiedniego przygotowania teoretycznego i praktycznego? W praktyce – jest to niemal niemożliwe. Dlatego też udział w szkoleniach to nie tylko formalność, ale realna inwestycja w przyszłość własnego gospodarstwa.
Procedury certyfikacyjne – etapy i obowiązki producenta
Proces uzyskiwania certyfikatu rolnika ekologicznego to nie jednorazowe działanie, lecz wieloetapowa procedura administracyjno-kontrolna, która wymaga ścisłego przestrzegania norm prawnych i dokumentacyjnych. Po złożeniu wniosku do jednostki certyfikującej, rozpoczyna się tzw. okres konwersji, który trwa zazwyczaj od 2 do 3 lat – w zależności od rodzaju produkcji. To czas, w którym gospodarstwo musi funkcjonować zgodnie z zasadami ekologii, ale produkty jeszcze nie mogą być znakowane jako ekologiczne.
Cała procedura certyfikacyjna obejmuje kilka kluczowych etapów:
-
Złożenie zgłoszenia do jednostki certyfikującej zawierającego dane gospodarstwa oraz plan konwersji.
-
Pierwsza kontrola gospodarstwa, przeprowadzana przez inspektora – oceniająca aktualny stan upraw, stosowane metody ochrony roślin i nawożenia, dokumentację oraz zgodność z wymogami unijnymi.
-
Wdrożenie planu konwersji, który może obejmować zmiany w płodozmianie, eliminację nawozów sztucznych, ograniczenie środków chemicznych oraz modyfikację metod chowu zwierząt.
-
Regularne kontrole, które mogą być zapowiedziane lub przeprowadzane bez uprzedzenia – jednostki certyfikujące mają obowiązek nadzorować postęp konwersji.
-
Sporządzenie raportów i ewidencji, w których rolnik dokumentuje wszystkie działania związane z produkcją: stosowane nawozy, zakupione pasze, środki ochrony roślin czy ilości wyprodukowanych płodów.
Każdy etap wiąże się z precyzyjnie określonymi obowiązkami. Rolnik musi prowadzić dokładną dokumentację, okazywać faktury zakupu i sprzedaży produktów oraz umożliwiać inspektorom pełny dostęp do gospodarstwa. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, jednostka może nałożyć okres przejściowy, co wydłuża czas do otrzymania certyfikatu lub, w skrajnych sytuacjach, odmówić jego przyznania.
W tym kontekście pytanie jak uzyskać certyfikat rolnika ekologicznego nabiera pełnego wymiaru – nie chodzi wyłącznie o spełnienie formalnych wymogów, ale o realne przestawienie całej produkcji na nowe, zgodne z naturą tory. Jednocześnie należy pamiętać, że równolegle do tych działań mogą obowiązywać dodatkowe wymagane szkolenia i procedury związane z pozyskaniem wsparcia finansowego, np. w ramach dopłat ekologicznych.
Kontrole i utrzymanie certyfikatu w praktyce
Zdobycie certyfikatu to dopiero początek. Utrzymanie statusu rolnika ekologicznego wiąże się z dalszymi obowiązkami i systematyczną kontrolą ze strony jednostki certyfikującej. Certyfikat nie jest przyznawany na czas nieokreślony – obowiązuje on przez 12 miesięcy, po czym wymaga odnowienia. Odnowienie wiąże się z kolejną wizytą inspektora oraz weryfikacją prowadzonej działalności.
System kontroli ekologicznej oparty jest na kilku filarach:
-
Coroczne audyty – jednostka certyfikująca kontroluje gospodarstwo co najmniej raz w roku, oceniając zgodność z przepisami.
-
Kontrole interwencyjne – mogą zostać przeprowadzone w dowolnym momencie, np. na skutek donosu lub podejrzenia naruszenia zasad.
-
Obowiązek prowadzenia dokumentacji – rolnik ekologiczny musi prowadzić ewidencję wszystkich działań na gospodarstwie, w tym zakupu nasion, pasz, nawozów, środków ochrony roślin i sprzedaży produktów.
-
Deklaracje roczne – przed upływem ważności certyfikatu rolnik musi złożyć stosowną deklarację dotyczącą planowanego zakresu produkcji ekologicznej na kolejny rok.
W praktyce, to właśnie systematyczność i konsekwencja w działaniu pozwalają na utrzymanie certyfikatu bez przeszkód. Rolnik musi również śledzić zmiany w przepisach, które – w zależności od decyzji instytucji unijnych – mogą wprowadzać nowe wymogi lub ograniczenia.
Odpowiadając zatem na pytanie jak uzyskać certyfikat rolnika ekologicznego, trzeba dodać, że równie ważne jest wiedzieć, jak ten certyfikat utrzymać. A do tego niezbędne są nie tylko wymagane szkolenia i procedury, ale także pełne zaangażowanie i gotowość do prowadzenia transparentnej, zgodnej z zasadami ekologii produkcji przez cały czas działalności.
Sprawdź również informacje na stronie internetowej: https://integrowana.eu.